Voor woonzorgcentrum Crabbehoven, in de levendige wijk Crabbehof in Dordrecht, is een totaalplan ontworpen voor een beleeftuin voor diverse delen van de buitenruimte. In het voorjaar van 2020 is het gehele binnenterrein, nabij de horeca en bij de psychogeriatrische zorgafdeling, opnieuw ingericht. Hier zijn o.a. de perken opnieuw aangeplant, zijn paden aangelegd en zijn er seniorenbanken en moestuinbakken geplaatst. Tevens is een gedeelte toegevoegd waar dierverzorging, het verbouwen van fruit en groente, bewegen en rust & ontspanning centraal staan. Een jaar na de oplevering, in de zomer van 2021, gingen we opnieuw langs bij het woonzorgcentrum. Tijdens een rondleiding door de tuin deelden de directie en een aantal vrijwilligers hun ervaringen als het gaat om het gebruik van de tuin en de visie en beleving van hun buitenruimte.
Woonzorgcentrum
PZC Dordrecht staat al jaren klaar voor alle mensen uit Dordrecht met faciliteiten en diensten op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Zij bieden ouderen en kwetsbare mensen in de omgeving Dordrecht een thuis. Wanneer iemand afhankelijk wordt van zorg, helpt PZC Dordrecht bij de revalidatie zodat ze weer terug kunnen naar hun eigen huis. Maar als dit niet meer kan, bieden ze een veilig en warm thuis voor hen die dat nodig hebben. Met deskundige zorg en ondersteuning. Eén van de specialisaties is kleinschalige woonvoorziening voor mensen met dementie bij woonzorgcentrum Crabbehoven.
Draagvlak
Om tot een goed ontwerp van de buitenruimte te komen vonden in 2019 de eerste gesprekken plaats. Samen met de bewoners, vrijwilligers en personeel zijn bijeenkomsten georganiseerd om de wensen te inventariseren. Ook werd tijdens deze inspraakmomenten advies gegeven over wat mogelijkheden zijn en wat haalbaar is. Zo wilden sommige bewoners graag een dierenverblijf met kippen en weer iemand anders wilde graag een vogelvolière. Wat erg belangrijk is, zeker als het gaat om dierverzorging, is dat er ook voldoende draagvlak is voor onderhoud en beheer. Juist doordat de bewoners zelf betrokken worden bij de verzorging van dieren, het onderhouden van de tuin en de activiteiten in de tuinkas is hier voldoende draagvlak voor het gezamenlijk bijhouden van de tuin. De tuin is letterlijk het middelpunt van alle activiteiten, wordt regelmatig bezocht en als deze goed wordt onderhouden is het ook fijn om er te verblijven.
Ontwerp zorgtuin
Het tuinontwerp wat is gemaakt op basis van alle input, is specifiek gericht op de vraag vanuit de zorgprofessionals én vanuit de bewoners zelf. Hierbij is vooral de focus gelegd op het gebied van buitenbeweging, beleving, dierverzorging, geur en kleur. Voor zorginstellingen kijken wij als eerste naar de zorg die wordt aangeboden binnen de organisatie. En de visie die de organisatie voor ogen heeft en welke mogelijkheden dit heeft voor het gebruik van de buitenruimte. Graag gaan we met de klant en de gebruikers van de buitenruimte in gesprek om het plan van eisen samen te bespreken. Deze vormen vervolgens het uitgangspunt voor het tuinontwerp.
Samenwerking
Bij PZC Dordrecht zijn wij al in een vroeg stadium betrokken bij de plannen in de projectgroep en bij bijeenkomsten met betrokkenen. Mark Vosselman, directeur Bedrijfsondersteuning, geeft aan hoe belangrijk een goede samenwerking is in deze beginfase.
“Je hebt in deze fase al echt een kennispartij nodig die weet hoe je wensen kunt vertalen naar mogelijkheden. Niet alle wensen die naar voren komen zijn altijd even realistisch en op de langere termijn uitvoerbaar in bijvoorbeeld onderhoud. Een voorbeeld hiervan is het houden van dieren en de bijbehorende dierverzorging. Hierbij is het erg belangrijk dat hier voldoende draagvlak voor is onder de bewoners en vrijwilligers zelf om het onderhoud en de verzorging ook op langere termijn te kunnen waarborgen. Ook werd in het ontwerp geopperd om juist plantvakken vrij te houden om later nog beplanting te kunnen kiezen naar de wensen van bewoners zelf. Je ziet dat hier dankbaar gebruik van wordt gemaakt, aangezien deze lege plantvakken nu worden gebruikt voor de verplanting van gewassen uit de tuinkas. Het is fijn als er een partij bij aansluit die daar een realistische kijk op en verwachtingen over kan geven.”
Inrichtingsconcepten voor zorg
Voor deze inrichting van buitenruimte is een combinatie van verschillende inrichtingsconcepten gehanteerd. Zo heeft de locatie Crabbehoven onder andere een specialisme op gebied van dementiezorg, waardoor met name Down Memory Lane als inrichtingsconcept toepasbaar bleek. Echter zijn ook onderdelen van andere inrichtingsconcepten voor zorg meegenomen in het totaalplan, zoals Forever Young, waarbij fit zijn en blijven door beweging, centraal staat. Ook zintuigelijke beleving met Exploring Senses zit duidelijk verweven in de inrichting van de tuin, met geurende beplanting, fruitbomen, eetbare gewassen en een voelbord langs de activiteitenroute.
Beleving buitenruimte
Voor kleur- en geurbeleving in de tuin, is gebruik gemaakt van Griffioen beplanting en bloemenweiden. Deze beplanting is onderhoudsvriendelijk, maar ook zo samengesteld dat deze zintuigen prikkelen en herinneringen oproept. En uiteraard is ook rekening gehouden met de biodiversiteit zodat het goed is voor insecten zoals bijen en vlinders. Ook wordt er in de diverse plantvakken groente en fruit gekweekt, die in de tuinkas worden opgekweekt. In de beweeg- en beleeftuin is gebruik gemaakt van een bepaalde routing door de tuin. Langs de paden staat zitmeubilair (BOERsenior banken) met een speciale ergonomische zit. Nieuw is de beweegroute die door de tuin heen loopt, die met illustraties aangeeft welke oefeningen je kunt doen tijdens je wandeling.
Versnelde ingebruikname
In 2020 is de buitenruimte bij de binnentuin onder handen genomen en zijn er extra zitmeubelen geplaatst. De paden zijn gemakkelijker toegankelijk gemaakt en er is beplanting aangelegd met extra perken langs de paden, een muziekprieel, tuinkas, waterornament en moestuinbakken op hoogte. Tevens is er een jeu de boulesbaan, dierenverblijf en vogelvolière bij gekomen. Dit alles is versneld gerealiseerd ten tijde van het COVID-19 virus, zodat de bewoners, die op dat moment geen bezoek mochten ontvangen, toch van een fijne buitenruimte gebruik konden maken. Op het moment dat de buitenruimte werd opengesteld, is er ’s avonds meteen dankbaar gebruik van gemaakt, met muziek en optredens in de tuin. We zijn supertrots dat we dit in die periode mogelijk hebben kunnen maken. Het resultaat is een complete doe-, beleef- en beweegtuin voor de gehele zorgorganisatie.
Een jaar later
In juli 2021 gingen we opnieuw op bezoek bij het woonzorgcentrum. De tuin wordt veelvuldig gebruikt door de diverse afdelingen en bewoners van het woonzorgcentrum. Tijdens de wandeling door de tuin mochten we hier deelgenoot van zijn en hebben we ook enkele bewoners en vrijwilligers mogen vragen naar hun ervaringen. Het is echt een centraal middelpunt van de organisatie waar mensen genieten van de buitenruimte, elkaar ontmoeten, samenkomen en diverse activiteiten worden ondernomen. Je ziet dat er veel zorg is besteed aan de inrichting en de keuze aan elementen en dat persoonlijke aandacht hierin heel belangrijk is. Dit is dan ook één van de belangrijkste kernwaarden van PZC Dordrecht. Ook ontstaan er nieuwe ideeën en worden er telkens weer nieuwe activiteiten bedacht met de hulp van bewoners, begeleiders en zorgprofessionals. Deze activiteiten worden indien mogelijk geïntegreerd in het activiteitenprogramma, zoals beweegprogramma’s, culinaire en sociale activiteiten van het woonzorgcentrum.
“De centrale tuin wordt veelvuldig gebruikt en dat is waar we het natuurlijk allemaal voor doen. Alles in samenspraak met onze bewoners, vrijwilligers en zorgprofessionals en door te blijven volgen wat er speelt en waar behoefte aan is. Het is belangrijk dat men zich hier thuis voelt. Helemaal passend bij één van onze kernwaarden, namelijk ‘persoonlijk’. De persoonlijke verhalen die schuilgaan achter sommige elementen van deze binnentuin zijn hiervan een voorbeeld. Een jaar na de ingebruikname van de tuin merken we dat er nieuwe vragen spelen, nieuwe wensen en ideeën. En dat de natuur ons zo hard inhaalt dat er meer onderhoud nodig is. We kunnen het letterlijk bijna niet meer bijbenen. Hier gaan we ook mee aan de slag. Dat de tuin een fijne plek is om te verblijven, merk je aan de bedrijvigheid en de intensiteit waarmee de buitenruimte gebruikt wordt. Dagelijks begeven groepjes (>10 personen) zich door de tuin als onderdeel van een beweegprogramma. Ook worden er diverse activiteiten georganiseerd in de tuin, zoals een potje jeu de boules, een etentje of muziekavonden. Behandelaars en activiteitenbegeleiders nemen de tuin mee in hun programma en gaan graag de tuin in met de mensen om van de omgeving te genieten.” geeft Mark Vosselman aan, tijdens de rondleiding.
Onderhoud & beheer
Om de buitenruimte ook na de realisatie mooi onderhouden en bruikbaar te houden, is het verstandig om met regelmaat onderhoud en beheer aan de tuin te plegen. Hiervoor heeft PZC Dordrecht een onderhoudscontract afgesloten. Een team van groenspecialisten komt periodiek bij deze locatie langs om alles te controleren en netjes te houden. Zo blijft de tuin ook voor de bewoners fijn om in te vertoeven en wordt er actie ondernomen als er extra nazorg nodig is of als er wensen voor de buitenruimte zijn.
Ruimte voor aanpassingen
Het is belangrijk om de wensen en behoeften te blijven monitoren, want soms kan een kleine aanpassing een groot verschil maken in het woongenot van bewoners. Een voorbeeld wat naar voren komt tijdens ons bezoek is dat een jaar na dato de tuinkas zo intensief gebruikt wordt dat vrijwilligers aangeven dat zij graag nog iets meer ruimte zouden willen hebben voor het verbouwen van hun eigen gekweekte groente en fruit. Hiervoor worden delen van de plantvakken vrijgehouden van beplanting zodat hier het groente en fruit kan worden verplant en kan groeien. Deze beleving en ervaring van de mensen die dagelijks gebruik maken van deze voorzieningen, is heel erg waardevol.
“Heel fijn dat we hier met de vrijwilligers en bewoners in de tuin kunnen werken. Mijn balkonnetje thuis staat al helemaal vol en hier kan ik volop genieten van het kweken en verbouwen van groente en fruit. Wat ik nog meer fijn zou vinden is dat we nog meer ruimte en materialen krijgen hiervoor, met nog wat extra plantenvakken. En dat meer groente en fruit wordt geoogst om te verwerken in de maaltijdbereiding, zodat we nog meer kunnen genieten van onze eigen gekweekte groenten en fruit.” Mevrouw Ram, vrijwilliger van de doelgroep NAH (niet-aangeboren hersenletsel).
Ook benieuwd naar wat onze inrichtingsconcepten voor jullie zorgorganisatie kunnen betekenen? Neem contact op met onze collega’s van Zorg: voor een advies op maat of vraag direct een offerte aan.
Opdrachtgever: PZC Dordrecht
Locatie: Woonzorgcentrum Crabbehoven
Ontwerp & realisatie: BOERplay/VISSERgroen
Periode: 2020-2021
